به گزارش مشرق، سوانح رانندگی یکی از دلایل مهم مرگ‌ و میر در بسیاری از کشورهاست و کاهش این حوادث، بخشی از هدف‌گذاری‌های جهانی در حوزه توسعه پایدار است.

کشورهای مختلف تلاش می‌کنند با بررسی دقیق علل تصادفات و اتخاذ راهکارهای مناسب، آمار سوانح جاده‌ای را کاهش دهند. در بین عواملی که باعث بروز تصادف می‌شوند، موارد انسانی نقش بسیار پررنگ‌تری نسبت به عوامل محیطی یا فنی خودرو دارند. رانندگی، عملی پیچیده است که نیازمند هماهنگی همزمان چشم، گوش، بدن و ذهن راننده است.

در این میان، یکی از مهم‌ترین خطرات انسانی، حواس‌پرتی راننده است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که توجه راننده به دلایلی از مسیر منحرف شده و کنترل کافی بر خودرو نداشته باشد.

حواس‌پرتی راننده می‌تواند در چند ثانیه کوتاه منجر به فاجعه‌ای بزرگ شود. آمارها در ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که حدود ۴۸ درصد از تصادفات رانندگی به دلیل عدم توجه به جلو رخ داده‌اند. این رقم نگران‌کننده اهمیت پرداختن به موضوع تمرکز راننده را بیشتر می‌کند.

رانندگانی که حین رانندگی به کارهای دیگر مشغول می‌شوند، هم احتمال تصادف را افزایش می‌دهند و هم با ایجاد فاصله زیاد بین خودروها، باعث کند شدن جریان ترافیک می‌شوند. این مسأله به‌ویژه در رانندگان وسایل نقلیه بزرگ مانند اتوبوس‌ها خطرناک‌تر است، چرا که ممکن است جان ده‌ها نفر از سرنشینان نیز در معرض خطر قرار گیرد.

در این خصوص، سید محمد سادات حسینی، استادیار دانشگاه تربیت پلیس امام حسن(ع)، با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و دانشگاه علوم انتظامی امین، پژوهشی میدانی را با تمرکز بر رفتار رانندگان در تهران انجام داده‌اند. موضوع این تحقیق بررسی میزان حواس‌پرتی رانندگان در معابر مختلف شهری بوده و تلاش شده تا مشخص شود چه نوع خیابان‌هایی بیشتر با این پدیده مواجه هستند.

در این مطالعه، پژوهشگران با حضور مستقیم در خیابان‌ها، مشاهداتی را از رفتار رانندگان انجام دادند. آن‌ها در مجموع ۱۲ معبر مختلف شامل چهار بزرگراه، چهار خیابان اصلی و چهار خیابان فرعی را انتخاب کردند. سپس داده‌های به‌دست‌آمده از مشاهده ۴۸۰۰ راننده را با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تحلیل کردند تا الگوها و تفاوت‌ها مشخص شود. این روش میدانی به پژوهشگران امکان داد تا به صورت واقعی و بدون واسطه، رفتار رانندگان را بررسی و نتایج قابل اعتمادی استخراج کنند.

نتایج این بررسی نشان دادند که حدود یک پنجم رانندگان تهرانی هنگام رانندگی دچار حواس‌پرتی هستند. جالب اینجاست که میزان این حواس‌پرتی در معابر مختلف متفاوت بود. رانندگان در خیابان‌های فرعی بیشترین میزان حواس‌پرتی را داشتند، در حالی که در بزرگراه‌ها، تمرکز رانندگان بیشتر بود. این یافته نشان می‌دهند که نوع معبر می‌تواند بر میزان توجه رانندگان تأثیرگذار باشد.

همچنین پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین مردان و زنان راننده از نظر میزان حواس‌پرتی وجود ندارد. برخلاف برخی تصورات رایج، زن یا مرد بودن راننده تأثیر قابل توجهی بر این موضوع ندارد و هر دو گروه در معرض این خطر هستند.

بر اساس بررسی‌های تکمیلی این مطالعه، در کشورهای مختلف نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. حواس‌پرتی راننده، بدون توجه به کشور یا فرهنگ، یکی از دلایل اصلی تصادفات محسوب می‌شود.

همچنین به نظر می‌رسد که رانندگان در خیابان‌های فرعی که سرعت پایین‌تری دارند، تمایل بیشتری به انجام فعالیت‌های فرعی دارند که باعث حواس‌پرتی می‌شود. این موضوع از نگاه روان‌شناختی نیز قابل بررسی است: رانندگان در شرایطی که احساس خطر کمتری دارند، تمرکز خود را کاهش می‌دهند. این یافته برای پلیس راهنمایی و رانندگی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری‌های جدید برای کنترل و جریمه رانندگان بی‌توجه باشد.

اطلاعات فنی و کامل این پژوهش در فصلنامه «پژوهشنامه حمل‌ و نقل» منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای وابسته به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی که به انتشار مطالعات علمی در حوزه حمل‌ونقل اختصاص دارد.